<<< Plastikoak material organikoak, dira, eta karbonoz eta beste elementu batzuez (besteak beste, hidrogenoz, oxigenoz, nitrogenoz eta sufrez) osatuta daude funtsean. Gaur egun, merkaturatzen diren plastiko gehienak petrolioaren destilazioaren emaitza dira. Plastiko-industriak findegietan tratatzen den petrolioaren % 6). Molekula erraldoiez osaturik daude eta pisu molekular altua dute. Molekulen sorburua naturala edo sintetikoa izan daiteke. Naturalen artean zelulosa, argizaria eta kautxua dugu eta sintetikoetan, besteak beste, bakelita, polietilenoa eta nylona. erabiltzen du. Plastikoak petroliotik eta gas naturaletik eratorritako konposatuen polimerizazioaren bitartez eskuratzen dira. Material plastiko gehienak gardenak, usainik gabeak eta hauskorrak dira baina, gai jakin batzuk eransten bazaizkie, euren propietateak aldatu egiten dira, eta arin, malgu, koloredun, isolatzaile... bihur daitezke. Zenbait plastiko arinak dira; besteak beste, porespana. Beste batzuk malguak dira, eta erregeletan eta eskola-txantiloietan erabiltzen dira. Isolatzaile elektrikoak ere izan daitezke, eta kable elektrikoetan erabiltzen dira. Plastikoak bi multzotan sailkatzen dira, osatzen dituzten makromolekulak nola antolatuta dauden: termoplastikoak, termoegonkorrak • SARRERA • Plastikoen konposizioa eta lorpena • Plastiko motak • Plastikoen erabilera eta kontsumoa • PLASTIKOZKO HONDAKINAK BEREIZTEKO BIDEAK • SARRERA Plastikoek gure eguneroko bizimodua aldatu dute. Denbora laburrean material hauen garrantzia gero eta handiagoa izan da, eta gaur egun, munduko industria petrokimikoaren erdia inguru da. Bestalde, plastikoen lorpena teknologiaren aurrerapen nabarmena izan da eta hauen erabilera gero eta handiagoa izan da. Plastikoek, teknologiaren aurrerapenekin batera ekologi arazoak ere ekarri dituzte plastiko gehienak degradagaitzak baitira. Urtero milioi bat tona plastiko inguru botatzen dugu zabortegietara eta hauetatik zortzi mila etxeetako kontsumoaren ondorio dira eta zakarrontzian dagoenaren ehuneko zazpia inguru dira, hau da, urtero pertsonako berrogeitahamar kilo inguru.Itsasoko uretan ere aurki daitezke plastikoak, urtero sei milioi tona eta erdi botatzen baitira itsasora. Itsasoan laurogeita hamar urteraino ere iraun dezakete eta urte hauetan zehar distantzia handiak egin ditzakete aldatu gabe. Horregatik esaten da plastikoak iraunkorrak direla. (AURKIBIDEA) Plastikoen konposizioa eta lorpena Plastikoak pisu molekular handiko konposatu organiko solidoak dira. Plastiko mota asko dago konposizioaren eta beroa jasateko ahalmenaren arabera. Plastikoen oinarrizko ezaugarriak hauek dira (1): • moldeorako tenperaturan duten plastikotasun handia. Beraz pieza perfektuak egin daitezke • kolorea hartzeko erraztasuna • Piezak egin ondoren bukatzeko operazioak ez dira beharrezkoak, egindako pieza horiek itxura ona dutelako Plastikoen oinarrizko osagaiak hauek dira: • erretxinak edo benetako substantzia plastikoak. Erretxinak molekula handiak dira. Hauek, ehunka molekula txikiz edo monomeroz osatuta daude. • aditibo edo gehigarri garrantzitsuenak plastifikatzaileak, egonkortzaileak, kargak, koloratzaileak eta labaingarriak dira. Plastiko motak Sailkapenik orokorrenaren arabera bi plastiko mota daude (2): - termoplastikoak - termoegonkorrak Plastiko termoplastikoak berotan egitura kimikoan aldaketarik gertatzen ez zaien plastikoak dira. Izan ere, berotu eta moldeatu egin daitezke nahi beste aldiz. termoplastikoak TERMOPLASTIKO MOTA, EZAUGARRI ETA ADIBIDEAK: ZER DA? Termoplástico bat, giroaren tenperaturan plastikoak da baina plástico hori berotzen bada likido bihurtzen dira. Gero nahiko hozten direnean plastico itxurara itzultzen dira berriz. Oso tamaina handiko molekulak dira eta kate luzeak osatzen dituzte, indar txiki batzuen bidez alegia, Van der Waal ( polietelino ) indarrak. Termoplastiko polimeroak, polimero termoegonkorrekin alde nabarmen bat dute, termoplastikoak dira: likido bihurtu eta itxuraldatu nahi den guztietan egiten al direnak dira. Temoegonkorrak ordea behin bakarrik eraldatzen dira. TERMOPLASTIKO MOTAK: PE: ( Polietileno ) Ingles batzuek 30 garren hamarkadan arukitu zuten, etileno gasa tenperatura eta presio jakin batean jarrita plastiko hori egin zuten. Golpeekiko erresistentea da. Hiru mota desberdin daude, dentsitate handia, enbaseak egiteko erabiltzen da. Dentsitate ertaina, tuberiak egiteko erabiltzen da batipat eta dentsitate baxukoak, isolatzaile bezala erabiltzen da, entxufetan... PET: (polietileno tereftalato) Oso gogorra da eta esforzuekiko erresistentzia handia du. Bere propietate nagusietako bat, beroarekin ez dela deformatzen. Isolatzaile ona da, ariskuak saiesteko erabiltzen al da. PVC: ( plorocloruro vinilo ) Oso material erabilia eta apreziatua da, oso merkea delako. Propietate desberdin asko artzen al ditu eta gogorra edo flexiflea izaten al da. Opakoa, transparentea edo transluzidoa izaten al da. PL ( poliestilenoa ) Polietilenoa baino gogorragoa da eta normalean gardena da. Fringorifiko baten apala adibidez plastiko onekin egiten da. PPC ( poliproprenoa ) Ontziak egiteko erabiltzen dira eta ez da gardena izaten. PTFE ( tefloia ) polietilenoaren antzekoa da baino hidrogeno atomoak izan beharrean fluor atomoak ditu eta onek gogortasuna ematen dio plastikoari eta ez da inola ere xehetzen, adibidez produktu kimikoei aurre egiten dio eta ez du ondatzen. Ez du batere kutxatzen eta material inpermeable ona da, humedadeak ez dio eragiten. < a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLMMnQi_HBP_XjXbCumil6-oIreheNagNmqDKu7vfI9LEDBqf6fnlYUH4Ly7WBWnThfqvG0Si_DxNJmc39ePs4-zswvz7RI2l5DC7ZYekyGugvJr-8elI3RhydIoxEtfmfOcVLy1BBMcHD/s1600/p+(2).jpg"> Plastiko termoegonkorrak berotan moldeatuz gero, euren itxura aldaezina da. Plastiko TERMOEGONKORREN makromolekulak gurutzatu egiten dira, eta begi itxiko sarea eratzen dute. Antolakuntza horren ondorioz, forma ezin da berriz aldatu beroaren eta presioaren bidez: behin bakarrik deforma daitezke. Plastiko termoengonkorrak, besteak beste, hurrengoak dira: Erretxina epoxidikoak, fenolikoak eta anidikoak eta poliuretanoak. Termoegonkorrekin fabrikatzea Plastiko termoegonkorrak ez dira termoplastikoak lantzen diren modu berean lantzen, ez direlako urtzen eta deformatzen egitura osatu ostean. Objektuak plastiko termoegonkorrekin fabrikatzeko metodo batzuk hauek dira: • Konpresio bidezko moldaketa. Plastiko-pikorrak molde beroetan moldatzen dira; bertan urtu eta hartzen dute behin betiko forma. Horrela eskuratzen dira xaflak, kabilak, entxufeak. • Erretxina-inpregnazio bidezko moldaketa. Molde ireki baten gainean erretxina likidozko geruza meheak zabaltzen dira. Horrela eskuratzen dira ontzien kroskoak eta automobilen panelak. • Injekzio bidezko moldaketa.Prozedura termoplastikoekin erabiltzen denaren antzekoa da, baina termoegonkor batzuekin bakarrik erabil daiteke. Moldearen tenperatura eta presioa kontrolatu behar da. Plastikoen erabilera eta kontsumoa Plastikoak asko erabiltzen dira, oso dentsitate baxua dutelako eta beste material batzuek baino merkeagoak direlako. Gaur egun, plastikoak ontziak egiteko batez ere erabiltzen dira, gehienetan beiraren, metalaren eta abarren ordez. Gainera, ibilgailuetan erabiltzen direnean, pisu txikiari esker erregai kontsumoa ere txikiagoa da. Plastikoek 1992an etxeetan izan duten erabilera 1. taulan ikus daiteke. Ikusten denez, ontziak egiteko plastiko ugari erabiltzen da, batez ere plastikozko ontzietan elikagaiak hobeto kontserbatzen direlako eta produktuak itxura garbiagoa duelako. Gainera, plastikoak erosoago eta arinagoak dira eta diseinu ezberdinen lorpena ere errazagoa da. Hain zuzen ere, plastikoak beste material batzuek baino hondakin gutxiago sortzen dute; hau da, papera, beira edo metalen aldean, hondakin bolumena erdia da. Euskal Herrian urte horretan erabili ziren plastiko motak 3. taulan ikus daitezke. Erabilienak dentsitate baxuko polietilenoa, polibinilo kloruroa eta plastiko termoengonkorrak dira. Gutxien erabili dena polietilen ftalatoa da eta ondoren poliestirenoa eta dentsitate altuko polietilenoa. 3. Taula Plastikoen kontsumoa Euskal Herrian 1992an . Taulan plastikoen produkzioak eta kontsumoak 1960tik 1995era Espainian izan duten bilakaera ikus daiteke. Ohar gaitezkeenez plastikoen produkzioa eta kontsumoa (pertsonako kilogramoak) urtean baino urtean handiagoa izan da. 4. Taula Plastikoen produkzioaren eta kontsumoaren eboluzioa Espainiako Estatuan a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiaLhvbY4Bs46II7i3Q-xTMNFzrcU4C_RmF55QIYrk9LTHVokW-gHj_h_jsoZtl57gLLEAWQTmkVCjhpZJQQOiTurGivCq42erlg2cXrZTvsZMdms1Naa9jreEDVTPuXNn6YGfU7Vc5gqWj/s1600/bb.jpg"> Euskal Herrian eta beste herrialde adierazgarri batzuetan plastikoen kontsumoak 1992an izan duen garrantzia 5. taulan agertzen da. Kontsumorik handiena Belgikan egin da, eta txikiena Indian. Euskal Herriaren kontsumoa maila ertainekoa da. 5. Taula Herrialde batzuetako plastikoen kontsumoa 1992an a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0QT2oioJ16C8k5f2jVtsWVV3sAbAOxVkXl9PYY2ZaRvhgSZ4tW2iKw3UYj4Antv1ryqFcYqY9E9-SlwyOhr98IWpCVryT10XVV2K8KDLSmTV5QUlUUfmZanRD3Fz9lKRPIM4ubuSfvFMe/s1600/ggg.jpg"> PLASTIKOZKO HONDAKINAK BEREIZTEKO BIDEAK Plastikozko hondakinak bereizteko zenbait bide daude baina artikulu honetan hiru bide garraintzitsuenak aurkeztuko dira, hala nola, dentsitatearen araberakoa, suaren aurrean duten portaeraren araberakoa (errekuntza edo pirolisia) eta plastikozko ontzietan ager daitekeen identifikatzeko zenbakiaren araberakoa. a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEipP8cBDuRtlZqe6mTSw0wpdIHlaNk2Y-yv168NEfMIzTvSpZiQ2Gad6582THJ9mtIe7XT7fi4scUorJe-yeXRisViE80ivwC0fRQ3jfSD8cHl3BrOxnOgAn6wOdSTpXvZpWUDD6ko9q4ls/s1600/Dibujo2.jpg"> Lehenengo bidea flotazioaren bidezko bereizketa da. Bereizketarako unitate hauetan pastikoak dentsitate ezberdinaren arabera banatzen dira. Horrela, bi frakzio lortuko dira: frakzio arina, hots paper eta plastiko arinak (filma, xafla, ...) eta frakzio astuna, hots, dentsitate altuko produktuak izango ditu (burdingabeko metalak, beirak, harriak, kautxu zatiak, ehun lodiak et dentsitate altuko plastikoak). Prozesu honen helburu nagusia paperaren aprobetxamendua da. Plastikozko hondakinak bereizteko bigarren bidea suaren aurrean duten portaeraren araberakoa da. Plastikoak erregai gisa egokiak dira, molekulan halogeno atomoak dauzkatenak (adibidez polibinil kloruroa) izan ezik. Plastikoak erretzean, honako kasu biak gerta daitezke: batzuek sugarra kendu arren aurrera erretzen dira, eta besteak sugarra kenduz gero ez dira erretzen. Beraz, bereizketa metodo hau plastikoak sugarretan jartzean datza. Ondoren sugarra kendu egingo da eta plastikoen portaera aztertuko da eta gasak kontu handiz usainduko dira, gasek usain ezberdinak eduki baititzakete. . 6Plastikozko hondakinak bereizteko hirugarren bidea plastikozko gaietan ager daitekeen identifikaziorako zenbakiaren araberakoa da. Zenbaki hau ontziak arautzen dituen legeak (1997/11 ontzien legeak) zehazten du eta batetik hemeretzi artekoa izan daiteke . Plastikoen kodifikazioa Plastiko aldaera asko existitzen direnez, hauek sailkatzeko kodifikazio sistema bat erabiltzen da, Plastikozko produktuek birziklapenaren nazioarteko ikurra daramate materialaren kodearekin batera irudiaren erdialdean HELBURUAK: Polimeroak eraldatzeko teknologiaren helburua da aurretik zehaztutako formako objektuak eta piezak eta objektu eta pieza egonkorrak lortzea, eta horiek aplikatu behar direnetara aplikatzeko portaera egokia izatea. Transformazioaren eta prozesatuaren teknika nagusiak ikasiko dira. Material plastikoak transformatzeko teknika batzuk materiala biguntzea eta urtzea eskatzen dute, fluxua galdatzea nahi den forma hartu arte, hoztea eta moldatzea; hori dela eta, fluxu hori arautzen duten parametroak eta legeak ezagutzeak lagunduko digute egoki jokatzen moldeak diseinatzerakoan. FABRIKAZIO TEKNIKAK Hiru fabrikazio mota daude plastikoak fabrikatzeko: 1) INJEKZIOA
Injekzioan pistoi bat aurrerantz eta atzerantz mugitzen da beroarengatik bigundutako plastikoa bultzatzeko,zilindro pareten artean eta erdian dagoen pieza berotuaren artean. pieza se emplea, dada la pequeña conductividad térmica de los plásticos, de forma que la superficie de calefacción del cilindro es grande y el espesor de la capa plástica calentada es pequeño. Beroaren eta injekzio-pistoiaren eragindako presioak,polimeroa jariakor bihurtu eta molde hotzarengana iristeko gai da.Hor piezak forma hartzen du.Ondoren,molde hotza betetzen da,polímero jariakorrarekin. Molde itxian denbora bat pasa eta gero, plastikoa solidotzen da. Ondoren, moldea ireki eta pieza nahasi egiten da.Produkzio erritmoa oso azkarra da,segundu gutxitakoa.
2) EXTRUSIOA
Estrusio plástikoak normalean ezpal plastikoak erabiltzen ditu.Hauek elikadura gordeleku batean daude,lehortuta eta horrela egoten dira torloju helikoidalera Joan baino lehen.Hau transportadore bat da,korronte jarraia duena.Polimeroaren erretxina berotzen da.Torlojuak erretxinari trokelatik pasatzea behartzen du eta nahi den forma eman ahal zaio.Prozesu jarraia da. Material estrusionatua hoztu eta ondoren,ur tanque batera bota eta gero solidotzen da.Zenbait kasutan,material estrusionatua trokel luze batetik pasatzen da.Prozesu honi pultrusioa deritzo.Azkenik nahi den neurrian mozten da.
a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6YLTJLqFPnwC9Cgf_59Js01snwAoRefveiDbqX1mNuBswOYx6BWB8C88nZz0QIxUMn9zHdIFyHtp_F3mqMY6KNWE-BuuNjwMGcy_dJ_pZ-i-3DTWGf612OILXdaRKRwQVkqPQvCo-EOmV/s1600/m.jpg">3) EXTRUSIOA PUZTUTA
Botilak duten formak egiteko (adb) erabiltzen da prozesu hau.Fabrikazio teknika honi esker, botilak geruza bat baino gehiago izan dezakete.
Prozesu erdi-jarraia da.Bi prozesu ditu:polimeroaren estrusioa eta parisoiaren(tubo bat) puzketa. Moldea injekzioan erabiltzen den antzekoa da, baina ixte-indarra txikiagoa da eta aire sarrera bat behar du parison estusionatua puzteko,tubo moduan.
Zilindro plástico argal bat extruítzen da eta gero nahi den neurrian moztu. Ondoren el zilindroa molde batean ixten da eta polímero bigunaren gainean jarri. Aire corronte bat beste aldetik infuflatzen da eta materiala zabaltzen du material barrunbea bete arte. Moldea forjatzen da eta lehenik izoztu hori egiteko . Injekzioa baino merkeeagoa da normalean,baina prozesua egiteko makinen tamaina eta zatiak kontuan hartu behar dira hori esan baino lehen.Kolonietan eta xanpuetan kolore efektuak egiten dituzte eta kostua txikitzeko aukera ematen da prozesu honekin.

AURREIRUDIAK
Injekzioaren bidez lortzen dira pirza hauek.Zilindrikoak dira,ahokoa bukatuta dutenak.Extrusioa-puztutaren prozesuaren bitartez,pieza horrek ongi eusteak eragiten du forma emateko orduan.Ohikoa da PET botillen fabrikazioan aurreirudien erabilera coca cola eta pepsi freskagarrietan..
Edozein koloretan edo tamainatan egin daiteke.Aureirudiak egonkorrak dira eta abiadura azkarrean puztuta izan daitezke eskariaren arabera.